TURİZM  

KIYI TURİZMİ Van Gölü nedeniyle potansiyel olarak kıyı turizmi imkanı mevcut olmakla birlikte henüz turizm amaçlı düzenli bir kıyı çalışması mevcut değildir.Buna rağmen Ayanıs, Amik, Mollakasım,Çitören ve kısmi olarak ta Güzelkonak sahilleri kıyı turizmi amaçlı doğal haliyle kullanılmaktadır.

KÜLTÜR TURİZMİ

a. İpek Yolu Turizmi İlimiz tarihi ipek yolu güzergahı içerisindedir. Ancak bu özelliği henüz turizme kazandırılmış değildir. 

b. İnanç Turizmi İnsanların devamlı ikamet ettikleri, çalıştıkları ve her zamanki olağan ihtiyaçlarını karşıladıkları yerlerin dışına, dini inançlarını gerçekleştirmek inanç çekim merkezlerini görmek amacıyla yaptıkları turistik amaçlı gezilerin turizm olgusu içerisinde değerlendirilmesi İnanç Turizmi olarak tanımlanabilmektedir.

Dinlerin ortaya çıkışından itibaren dini otoritelerin emirleri doğrultusunda kutsal yerlerin ziyareti kişisel tercihlerin ötesine geçmiştir. Bunun sonucu olarak kutsal yerler yüz binlerce kişiye ev sahipliği yapmış ve kitlesel bir hareket olarak kendisini göstermiştir. Temelini dini inançların tatmininden alan inanç turizmi; dünya barışının ve kültürlerarası iletişimin gelişmesinde de önemli rol oynamaktadır. Aynı dine mensup fakat dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insanlar, dinlerinin kutsal mekanlarında bir araya gelerek dini inançlarını paylaşmanın yanı sıra birbirleriyle ve aynı dine mensup olsun veya olmasın yerel halka sosyal ve kültürel anlamda bir etkileşim içerisine girerler. Bu noktada inanç turizmi; farklılıkların ve çeşitliliklerin ortaya çıkmasına ve bunlara dinsel hoşgörü, saygı, sevgi ve anlayışla bakılmasına katkı sağlayan evrensel bir kurum niteliğine sahiptir.

Çağımızda üç büyük dinin buluşma yeri olan Anadolu, farklı inançların ve medeniyetlerin buluştuğu bir coğrafya üzerinde yer almaktadır. Bu özelliği ile Türkiye'de inanç turizmindeki mevsimsel özellik (dini tören ve anma günleri) tüm yıla yayılma özelliği gösterir.

Ülkemiz birçok farklı tarihi ve kültürel değerlerin bir arada bulunabildiği ender ülkelerden biridir. Tarih boyunca pek çok medeniyet bu topraklarda uyum içinde yaşamış ve günümüze zengin ve renkli bir miras bırakmıştır. Ülkemizin sahip olduğu tarihsel ve arkeolojik zenginlikler şüphesiz ki, diğer dinler açısından da son derece önem arz etmektedir. Türkiye, inanç turizmi açısından bir açık hava müzesi konumundadır.

İslam ve Hıristiyan inancına ait medeniyetlere ev sahipliği yapan ilimiz, inanç turizmi potansiyeli açısından önemli bir merkez konumundadır.Üzerinde barındırdığı; Hüsrevpaşa Camii, Akdamar Kilisesi, Kaya Çelebi Camii, Çarpanak Kilisesi gibi önemli eserler ziyaretçilerini beklemektedir.

Hüsrev Paşa Külliyesi Eski Van Şehri’nde yer alan ve cami, medrese, han, hamam, sıbyan mektebi, türbe, misafirhane ve imaretten oluşan külliyenin çekirdeğini, Hüsrev Paşa Camii oluşturmaktadır. Mimar Sinan’ın eseri olan Cami, Van Beylerbeyi Köse Hüsrev Paşa tarafından 567 tarihinde yaptırılmıştır. Yaklaşık kare planlı olan harim mekanının üzeri tromp geçişli bir kubbe ile örtülüdür. Beş gözlü son cemaat yeri yıkılmıştır. Kuzeybatıda minare yer almaktadır. 2 m yüksekliğe kadar duvarları kaplayan çinilerin Rus işgali sırasında sökülerek Leningrad Müzesi’ne götürüldüğü söylenmektedir. Dışa taşıntılı mihrap, kalker taşından yapılmıştır. Dış cephedeki renkli taş işçiliği dikkat çekicidir.

Akdamar Kilisesi

Şehir merkezine yaklaşık 50 km uzaklıktaki Gevaş İskelesi’nden kalkan teknelerle yapılan 20 dakikalık zevkli bir motor yolculuğundan sonra adaya ulaşılmaktadır. Adaya yaklaştıkça sivri külahlı kilise dikkat çekmektedir. Üzerinde badem ağaçları bulunan ada eşsiz bir güzelliğe sahiptir. Özellikle bahar aylarında, adanın karşısında yer alan üzeri karla kaplı Artos Dağı’yla etkileyici bir görünüm oluşur. Adaya vardığınızda mutlaka yükseklere tırmanın, doğanın sunduğu müthiş güzellikler sizi farklı duygulara sürükleyecektir. Akdamar Kilisesi 95-92 yılları arasında Vaspurakan Kralı I. Gagik tarafından, Mimar Keşiş Manuel’e yaptırılmıştır. Kilisenin güneybatısındaki şapel 296 tarihinde, doğusundaki şapel XIII.y.y.’da, batısındaki Jamatoun 763 tarihinde, güneyindeki Çan Kulesi ise yüzyıl sonlarında ilave edilmiştir. Kuzeyindeki şapelin tarihi ise bilinmemektedir. Haç planlı Kilise, mimarisi kadar dış cephesini saran bitki ve hayvan motifli kabartmalarla da göze çarpmaktadır. Kabartmaları yapan ustalar İncil ve Tevrat’tan sahnelerle günlük olayları anlatmışlardır.

Çarpanak Kilisesi

Van’ın merkezine yakın Dibekdüzü köyü burnunun açığındaki adaya Van iskelesinden veya köyün iskelesinden ulaşılıyor. Adanın kuzey yönünde kurulmuş olan Ctouts Manastır Kilisesi St. Jean’a adanmıştır. Batısında Jamatoun ve kuzeydoğusundaki şapel, kompleksi tamamlamaktadır. Manastır topluluğunun tarihi IX. yüzyıla kadar uzanıyor. Manastır gezisinden sonra adanın güzel kumsallı plajında güneşlenmek ve göle girmek ise bu gezinin küçük bir ödülü olmaktadır.

Adır Kilisesi

Adaya ulaşım, şehir merkezine 40 km. uzaklıkta bulunan Yaylıyaka Köyü ile Erciş ilçesinden teknelerle sağlanmaktadır. XI. y.y.’da yapılan ve önemli bir kitap yazma merkezi olarak ün kazanan manastır; Saint Georges Kilisesi, Saint Sion Şapeli, papaz okulu ve keşiş hücreleri gibi bölümlerden oluşmuştur. 766’da ise yapıya Jamatoun eklenmiştir.

Kaya Çelebi Camii Osmanlı devrinin önemli yapılarından biri olan ve Eski Van’ın günümüzde kullanılan tek mimari eseri olan caminin yapımına Kaya Çelebizade Koçi Bey tarafından 660 tarihinde başlanmış, ancak Koçi Bey'in idam edilmesi üzerine 663 yılında Cem Dedemoğlu Mehmet Bey camiyi tamamlatmıştır. Plan ve mimari bakımından Hüsrev Paşa Camii örnek alınarak yapılan cami, kare planlı üzeri tromp geçişli bir kubbe ile örtülüdür. Kuzeyde beş gözlü son cemaat yeri ve kuzeybatıda dışa taşıntı yapan bir minare ile küçük bir avlu yapıyı tamamlamaktadır. Caminin yapımında renkli taş kullanılmıştır.

Yedi Kilise

Erek Dağı’nın batısına kurulan ve Yedi Kilise adıyla anılan Varakvank Manastırı, Van’ın 9 km. güneydoğusunda, Yukarı Bakraçlı Köyü’nde bulunmaktadır. Değişik zamanlarda yapılan kiliseler ile keşiş hücreleri, sosyal tesisler ve birçok ek yapıdan oluşmaktadır. Aslında anıldığı gibi yedi adet kilise olmayıp iki grup halinde beş kilise, kiliseye eklenen bir Jamatun, bir kütüphane ve bir çan kulesi bulunmaktadır. Kutsal içeriğinin yanı sıra, I. Dünya Savaşı öncesi siyasi etkinlikleriyle de ün yapan manastırın büyük bir bölümü günümüze ulaşmamıştır.

St.Bartholomeus Kilisesi Başkale ilçesine bağlı Albayrak köyünde bulunmaktadır. Mimari ve süsleme özelliklerine göre, kilisenin 3- yüzyıllarda yapıldığı sanılmaktadır. Yapı daha sonra kapsamlı onarımlar geçirmiştir. Günümüze ulaşan şekil 7- yüzyıllardan kalmadır. Batı cephenin ortasında anıtsal bir giriş yer almaktadır. Yapının tamamında düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Kiliseyle jamaton kısmının bütün olarak ele alınması yanında, batı cephedeki portalde yer alan figürlü plastik, yapının önemli yanlarını oluşturmaktadır.

Gevaş Halime Hatun Kümbeti Gevaş ilçesindeki Selçuklu Mezarlığı'nın doğu tarafında bulunmaktadır. Giriş kapısı üzerindeki kitabesine göre Melik İzzeddin tarafından 555 tarihinde, kızı Halime Hatun için yaptırılmıştır. Ustası Ahlatlı Pehlivan oğlu Esed'dir. Köşeleri pahlanmış kare kaide üzerine onikigen gövdeli olarak yapılmıştır. Üstten piramidal bir külahla örtülmüş kümbet, düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilmiş. İki katlı inşa edilmiş kümbetin cenazeliği kare planlı olup, doğudaki kapısına merdivenle inilmektedir.

İzzettin Şir Camii

Cami, Gevaş'ın Hişet Mahallesi’nde bulunmaktadır. Üzerinde inşasına ilişkin herhangi bir kitabe bulunmamasına rağmen, Van ve Hakkari Hakimi İzzettin Şir tarafından yaptırıldığı kabul edilmektedir. Genel olarak XIV-XV yüzyıllara tarihlendirilmektedir. Yapı, kare planlı bir cami ile bunun kuzey duvarına bitişik medreseden oluşmaktadır. Cami, mihrab önü kubbeli ve iki sahınlıdır. Yapıda düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Batı cephenin ortasındaki minare, günümüzde eklenmiştir.

Erciş Zortul Kümbeti

Erciş'in Zortul Köyü yakınlarında yer almaktadır. XV. yüzyıl başlarında Karakoyunlular'dan önemli bir şahsiyet için inşa edildiği tahmin edilmektedir. İki katlı kümbetin kare kaidesi ve bunun üzerinde onikigen gövdesi mecuttur. Üzeri piramidal bir külahla örtülmüştür. Kümbet, üzerindeki figürlü bezemeleri ile dikkat çekmektedir. Kümbet üzerinde, çift başlı kartal, aslan ve kuş figürleri yer alıyor.

c. Arkeolojik Turizm

Kaleler
Van Kalesi

Çavuştepe Kalesi

Hoşap Kalesi

Ayanis Kalesi

Anzaf Kalesi

Hişet Kalesi

Zernek Kalesi

Yoncatepe Kalesi

Çavuştepe Kalesi

Hoşap Kalesi  

Hoşap Kalesi

Çavuştepe Kalesi

Nekropoller

Altıntepe Nekropolü

Yoncatepe Nekropolü

Kalecik Nekropolü

 

Höyükler

Tilkitepe Höyüğü

Karagündüz Höyüğü

Dilkaya Höyüğü

 

Açık Hava Mabetleri
 
Meher Kapı

Yeşilalıç (Pagan) Kaya Nişi

Analı Kız Açık Hava Mabedi

 

Diğerleri Alniuni Kenti ve Taş Atölyesi

Balaban Demir Ergitme Merkezi

Yeşilalıç (Pagan)

 

EKO TURİZMİ

Yaylalar

Geniş( Keşiş ) Gölü

Gürpınar -Yalınca

Gürpınar – Norduz

 

Kamp-Karavan

Gevaş Kızılay Gençlik Kampı

Akdamar Restorant Kampı

 

Foto Safari

Potansiyel olarak Bahçesaray İlçemiz bu turizm dalına müsaittir.

 

KIŞ TURİZMİ

Kayak Merkezleri Van – Gürpınar Kurubaş Tepesi

Gevaş Abalı Köyü

 

ENDEMİK TURİZM

Erçek Yöresi

Norduz Yöresi

Gevaş Artos Dağları

Başkale Karasu Vadisi

Erciş Zilan Deresi

Erek Dağı Ve Geniş Gölü Yaylası Gibi

 

KUŞ GÖZLEMCİLİĞİ TURİZMİ

Erçek gölü ( Flamingolar )

Karasu Deltası (Flamingolar)

Çarpanak ve Adır Adaları ( Martı )

Diğer bölgeler: Balıkçıl, Kaşıkçı, Aladoğan, Ur Kekliği, Toy, Telli Turna, İshak Kuşu, Karaalılı Örümcek Kuşu, Kırmızı Gagalı Dağ Kargası, Yaban Kartalı, Suna, Dik Kuyruklu Ördek, Yaz Ördeği v.s.

 

AV TURİZMİ

Mermit, Köprüler Köyü Kuş Avcılığı ( Bıldırcın ve Ördek )

Erek ve Artos Dağları ( Tilki Ve Keklik )

Çarpanak Adasında ( Tavşan )

 

DAĞCILIK TURİZMİ

Tırmanış Artos Dağı,

Süphan Dağı,

Erek Dağı

Nemrut Dağı

 

SUALTI DALIŞLARI TURİZMİ

Aşağıdaki alanlar sualtı dalışları yapılmaya müsaittir. Edremit Jandarma Sahil Güvenlik ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde ekipler mevcuttur.

Akdamar

Adır

Reşadiye

 

SU SPORLARI TURİZMİ

Su Kayağı

Edremit , Gevaş ve Merkez Çarpanak açıkları bu spor için müsaittir.

Olta Balıkçılığı Aşağıdaki alanlar bu sporu yapmaya müsaittir

Zernek Barajı,

Sarı Memet Barajı,

Koç Barajı

Karasu Çayı

Bend-i Mahi Çayı

Mermit Suyu

 

RAFTİNG TURİZMİ

Bahçesaray İlçesi potansiyel olarak müsaittir.

 

SAĞLIK TURİZMİ

Erciş Doğancı Kaplıcası ( Erciş Merkez 30 Km.)

Çatak Şeyh Cürüh Kaplıcası ( Çatak Merkez 0 Km.)

Başkale Kelegom Kaplıcası ( Başkale Merkez 20 Km.)

Başkale Dereiçi Kaplıcası ( Başkale Merkez 47 Km.)

OTELLER ve SEYAHAT ACENTALARI

TURİZM İŞLETME BELGELİ OTELLER

Tesisin Adı	Sınıf	Oda/Yatak Sayısı	Ek Ünite	Tlf.No.	Faks No.
B Urartu	4	75/150	150 Kişilik Lok.Top.Salonu	2120660	2121610
Merit Şahmaran	4	90/180	120 Kişilik Lok.235 Top.Sal.	3123060	3122295
Yakut	2	64/132	60 Kişilik Lokanta 1	2142832	2166351
Akdamar	3	69/150	120 Kişilik Lok.ve 120 Kiş Top.Sal.	2149923	2120868
Tuşba	3	63/129	170 Kişilik Lok.ve 135 Kiş.Top.Sal.	3122966	3122858
İlvan	2	32/90	92 Kişilik Kafe.125 Kiş. Salon	2159247
B.Asur	2	52/104	Amerikan Bar.	2163753	2169461
Bayram	2	60/120		2161136	2161379
Grand Arsisa	3	40/95	150 Kişilik Lok.200 Kiş.Sal.	3882208	3882485
Grand Çağ Otel	2	18/27	50 Kişilik Lok. Amerikan bar	2162717	2145712
Tamara Otel	3	53/130	250 kişilik restoran	2143296	2147885

 

Belediye Belgeli Oteller

Van Oteli

Kent Otel

Tahran Oteli

Kahraman Oteli

Çaldiran Oteli

Diyarbakir Oteli

Aslan Oteli

Çağ Oteli

İpek Oteli

Ağansoy Oteli

Paris Oteli

Ada Oteli

Seyehat Acentaları

Urartu Turizm Seyahat Acentası	Cumhuriyet Cad. No:105 Van	214 20 20
Erek Turizm Seyahat Acentası	Donat İş Merk. No:1 Van	214 38 00
Karman Turizm Seyahat Acentası	Cumhuriyet Cad. Ezberciler İşhanı No:110 Van	215 28 28
Zeysin Turizm Seyahat Acentası	Cumhuriyet Cad. Özgü Ezberciler Altı	215 08 08
Old Tuşba Turizm Seyahat Acentası	Kazım Karabekir Cad. Akdamar Oteli Altı Van	210 06 60
Ayanis Turizm Seyahat Acentası	Cumhuriyet Cad. Belediye Bşk. Altı No:1 Van	214 28 80 210 15 15
Çarpanak Turizm Seyahat	Kazım Karabekir Cad. Akdamar Oteli Karşısı Van	214 44 64
Güven Turizm Seyahat Acentası	Eski Özel İdare Binası Altı No:2 Van	214 11 31
Şevliler Turizm Seyahat Acentası	Cumhuriyet Cad. Ezberciler İşhanı No:116 Van	210 06 00
Vanes Turizm Seyahat Acentası	Hükümet Konağı Karşısı Grand Oteli Altı Van	216 73 73 215 25 05
Çay Turizm Seyahat Acentası	Vali Konağı Altı Van	214 72 72
Süphan Turizm Seyahat Acentası	Mareşal Fevzi Çakmak Cad. No:31/D Van	215 49 39
Calypso Tour Seyahat Acentası	Cumhuriyet Cad. Değer İşmerkezi Kat:1 No:10 Van	212 11 81
Turmek Turizm Seyahat Acentası	İskele Cad. Sempaş Yanı Van
Haldi Turizm Seyahat Acentası	Cumhuriyet Cad. Değer İşmerkezi Kat:1 No:14 Van	212 27 90
Alkans Turizm Seyahat Acentası	Sıhke Cad. 100.Yıl Pasajı Kat:3 No:15 Van
Turmek Erciş Şubesi	Erciş Van	215 25 00

 

GELENEKSEL EL SANATLARI

Kilimcilik Van El Sanatları arasında önemli bir yere sahiptir. Düz dokumalar arasında yöre insanının hayvancılıkla uğraşmasının sonucu kilimcilik yaygınlaşmıştır. Geçmişte yöre insanının evlerinde yaygı, minder, yastık, hurç, erzak torbası, çuval, çocuk beşiği, yük örtüsü olarak kullanılmıştır. Mahalli bitkilerden elde edilen kökboyalarıyla boyanan kilimlerde kullanılan renkler; bordu, lacivert, Van beyazı denilen kirli beyaz, naturel kahverengi kullanılmaktadır. Van kilimlerinde ayrıbir güzellik ve duygu vardır. Motiflere; kurtayağı, akrep, çakmak, muhabbet kuşu, koçboynuzu, elibelinde, kemgöz gibi ilginç adlar verilir.

El sanatları içerisinde Van çorapları, dantel, cicim (mezer) dokumacılığı oya işleri de bulunuyor.

Bunların dışında Van’da gümüş işçiliği de yapılmaktadır. Bu el sanatımızın geçmişi yüzyıllar öncesine dayanır. Gösterişli, süslü ağızlıklar ve tütün tabakaları Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanıldığı gibi Avrupa’ya da ihraç edilirdi. Yüzük, kemer, şemsiye sapı, hançer kını,ve kadınların gümüş takılarında Van Savat işinin ayrı bir değeri vardır.

Günümüzde savatlı gümüş işlemeciliği Valiliğin gümüş atelyesi ve yerel atelyelerde yaşatılmaya çalışılmaktadır. İlimizde savat işlemeli kemer, kolye, bilezik, tütün tabakası, ağızlık bulmak mümkündür.

Bir başka el sanatı etkinliği de ceviz ağacı işlemeciliğidir. Özellikle Bahçesaray Kaymakamlığı atelyesi ile Çatak ilçesindeki Mirava isimli özel atelyede; kaseler, biblolar, şamdanlar, tuzluklar, kaşık ve kepçeler, tabaklar ve vitrinlik süs eşyaları olarak üretimi yapılmakta ve satışa sunulmaktadır.

Yöreye has giysiler ve baş süslemeleri de el sanatlarımız arasında önemli unsurlardır.

Vanımız el sanatları bakımından oldukça zengin bir ildir. En önemli el sanatları; oya, çorap, dantel, halı, kilim, cicim, dokuma, gümüş işleme, kese v.b.dir.

SERAMİK SANATI

Ana malzemesi toprak olan seramik üretimi Anadolu topraklarında 8000 yıl önce başlamış ve tarihi süreç içerisinde gelişerek bir kültür hazinesi oluşturmuştur. Anadolu topraklarını bir parçası olan Van’da da seramik sanatının güzel örnekleri verilmiştir. Seramik sanatının Van’daki başlangıcını burada yaşamış olan Hurilere dayandırmak mümkündür.

Hurriler seramik alanında çok güzel eserler meydana getirmişlerdir. Seramikten meydana getirmiş oldukları testilerin dışını beyaz, sulu çamur tabakasıyla kaplayarak üstüne siyah bir arka fon çekmişler ve bu fonun üstünü geometrik şekiller ve hayvan figürleriyle süslemişlerdir. Testilerin yanı sıra, taslar şişeler ve hayvan şeklinde vazolar da yapmışlardır.

Hurrilerden sonra bölgede hüküm süren Mitaniler de seramik üretmiş, meydana getirmiş oldukları bu eserleri kırmızı, kahverengi ve siyah boyalar kullanarak süslemişlerdir. Mitaniler de süsleme öğesi olarak geometrik şekiller ve koşan, duran, dövüşen hayvan figürleri kullanmışlardır.

Bölgede yaşamış olan bir diğer devletin Urartular olduğunu belirtmiştik.Çanak-çömlek üretimi Urartuların karakteristik sanat dallarından biri idi. Urartuların üretmiş oldukları çanak-çömlekler teknik, renk ve biçim açısından önemli farklarla diğer devletlerin üretmiş oldukları çanak çömleklerden ayrılmaktadır.

Urartu çanak-çömlekleri kırmızı açkılı çanak çömlekler olarak adlandırılmaktadır. Kırmızı açkılı çanak-çömlekler Urartu çömlek üretiminin yalnızca % 5’lik kısmını oluşturmaktadır. Bunlar saraylarda kullanılmak üzere imal edilmişlerdir. Mezarlarda ve tapınaklarda da bu tarz çanak-çömleklere rastlamak mümkündür. Kâseler, şişkin karınlı küpçükler, tabaklar, testiler kırmızı açkılı çanak-çömleklerdi.

Urartular saraylar ve dini törenlerin yanı sıra günlük hayatta da depolamak ya da yemek pişirmek için farklı seramik kaplar kullanmışlardır. Günlük hayatta kullanılan kaplar sıvı gıda, şarap saklamak ya da yemek pişirmek için kullanılmıştır.

Kısa bir süre öncesine kadar Van Gölü kıyısında yer alan Bardakçılar köyünde on iki çömlekçi atölyesinde çanak- çömlek yapımı sürmekteydi. Burada meydana getirilen eserler sırsızdı ve Türkiye’nin birçok yerinde meydana getirilenlerden farklı değildi. Bardakçılar köyünde çanak-çömlek imalatı yapılan fırınlar mimari görünüm açısından birer anıt niteliğindeydi. Günümüzde bunlar yok olmuştur. Ayrıca burada çömlekçi çarkında da meydana getirilmiş olan çanak-çömlekler de mevcuttu. 

OYALAR

Van'da oya, kadınların ve kızların özel uğraşları arasında yer alır. Küçük yaşlarda kız çocukları bir tığ ve bir yumak ipliği alıp oyanın temeli olan zinciri çekmektir. Zincir çekmek gibi basit bir teknikle başlangıç yapan kız çocukları becerilerini geliştirdikçe tel oya olarak adlandırılan iplik oyayı yapmaya başlar. Arkasından Van'da en çok kullanılan, beğeniyle yapılan renkli boncuk oyaları yapmaya başlar.
Leçeklerin ve yazmaların etrafını süsleyen oyalar kızların çeyizlerinde önemli bir yer tutar. Kız kundağa çeyiz sandığa düşüncesiyle işe koyulan anneler kızlarının ilk çeyizi olarak bir oyalı leçeği san¬dığa koymayı hiç ihmal etmez. Oyalar yapanın ve kullananın marifetlerini ortaya koyar, diğer el işlerinde olduğu gibi oyanın fazlalığı ve düzeni, titizlikle yapılmış olması, renk uyumu, kullanıldığı yere uygunluğu şahsın becerikliliğinin ve marifetinin aynası sayılır. Oya gelin kızın kaynanasına götüreceği hediyesinin başında yer alır. Ancak bu oyanın seçkin, kıymetli bir oya olmasına da özen gösterilir.

Oyaların yapımında oyanın özelliğine göre;
Yuvarlak boncuk, kesme boncuk, inci boncuk, boru boncuk gibi değişik boncuklar kullanılır.İplik oyalarında kullanılacağı yere göre iplik seçilir. Bunlar düz renkli ya da ebruli renkli ipliklerdir. Eskiden fındık kuga olarak bilinen çok ince iplikler kullanılırken günümüzde artık naylon iplikler kullanılmaktadır.

Van'da oyaların kullanıldıkları yerlere göre;
__Leçek yazma oyaları,
__Kese oyaları (Akçe kesesi, saat kesesi, tütün kesesi v.b.)
__Köynek oyaları (Kadınların iç çamaşırı olarak giydikleri konbinezyonlarını süsleyen oyalar)
__Bebek takımlarında kullanılan oyalar (Zibin, kundak, yüz örtüsü v.b.)
__Namaz tülbenti mevlüt örtüsü oyaları
__Dekoratif oyalar (Masa örtüsü, peçete el bezleri v.b. oyalar) olarak sınıflandırmak mümkündür.
__Leçek oyaları: Halk arasında leçek olarak adlandırılan beyaz renkli tülbentlerin etrafları renkli boncuk kullanılarak oyalarla süslenir.

Boncuk oyalarının kendine has adları vardır. Örneğin: Gelin kemeri, gelin güvey elele, sarhoş yolu, demokrat oya v.b. Yazmalarda genellikle boncuksuz oyalar tercih edilir, yazmanın içindeki desene uygun olarak renkler seçilir, tek renkli ya da birkaç renkten oluşan oyalar kullanılır. Maydanoz oya, çayır oya, hanım çantası gibi. Ayrıca gelin kızın çeyizinde önemli yeri olan pullu oya vazgeçilmez oyalardandır ki bu oya leçek etrafına dikilir ve hamam takımının içine bırakılır.

Kese Oyaları: Para kesesi, saat kesesi, tütün kesesi gibi keselerin ağız kısmında ve etrafında kullanılır.

Köynek Oyaları: Bayanların entarilerinin altından giydikleri boy köyneklerinin (gömlek ya da kombinezon) yaka ve kol etrafına tek sıra halinde kumaşın üzerinde yapılan çoğu zaman dantel ipliği kullanılsa da renkli fındık kugalarla yapılan bordürlerdir.

Bebek Takımlarında Kullanılan Oyalar: Bebekler dünyaya gelmeden bebek takımları hazırlanmaya başlanır. Bu sevimli takımların etrafları ince renkli ipliklerle kendi üzerinde tığla bordürler yapılarak oyalarla süslenir.

Namaz Tülbentli Mevlüt Örtüsü Oyaları: Na¬maz örtüleri genellikle beyaz tülbentten ya da mermer şahiden yapılır. Etrafında kullanılan oyalar genellikle hacimli iplik oyalardır, boncuk oya kullanılmaz. Mevlüt örtüleri özel günlerde, mevlütlerde kullanılan örtülerdir. Krepdemor tercih edilir. Oyası daha özenli yapılan ağır hacimli iplik oyalarıdır.

Dekoratif Oyalar: Genellikle masa örtüleri, peçeteler, el bezleri kanaviçe işlemeli olup etrafları işlemesine uygun olarak oyalarla süslenir.

Oya yapımı genç kızların ve kadınların boş zamanlarını değerlendirmede önemli yer alır. Oya yapımı genellikle toplu olarak bir arada bulundukları za¬man geleneklere bağlı olarak manilerle güle eğlene sürdürülür.

Sıçan dişi, sarhoş yolu, tren yolu, bülbül gözü, civan bıyığı, kişmili gül, zerrin gadek oya, cüce gözü, gelin güvey el ele, gelin kemeri, demokrat oya, zengin salatası, bey beyendi, hanım sallandı, incili küpe, çavuş sırması belli başlı boncuk oyalarından bazılarıdır.

Tentene (Dantel): Vanlı kadınların ve kızların vazgeçemedikleri el sanatlarından biri de tentene'dir. Büyük bir zevkle yapılan tenteneler masa örtüleri, yatak takımları, mutfak takımlarını süsleyen unsurlardır. Özellikle de kanaviçe örtülerin etraflarında mutlaka kullanılır. Değişik enlerde ve farklı kalınlıkta iplikler kullanılarak örülür. Etrafı tenteneli kanaviçe örtüler sedirlerin üzerinde kullanılan yastık örtülerinin en önemli süsleme unsuruydu. Pencerelerde kullanılan iç perdelerin uçları da yine kanaviçe işlemeli ve tenteneliydi. Elbise örtüleri de aynı özellikteydi. Günümüzde elbise örtüsü ve iç perdeler kullanılmasa da yatak takımlarında masa örtülerinde, peçetelerde ve birçok yerde bu el işleri büyük bir zevkle yapılmakta; özellikle de genç kızların çeyizlerinde yerini muhafaza etmektedir.

ÇORAPLAR

El sanatlarımız içerisinde halk arasında en fazla üretilen, çoğunlukla ihtiyacı karşılama amacıyla yapılan işlerin başında çorap örücülüğü gelir.

Malzemesi tamamen yün olan çoraplarımız beş şişle örülür. Renkli motiflerle süslenen bu çoraplar aynı zamanda bir duygunun da ifadesidir. Köylerimizde örülen çoraplar bir ihtiyacı karşılama unsuru olarak örülse bile okuma yazma bilmeyen, duygu ve düşüncelerini sözle ifade edemeyen insanımızın ruh halini anlatan bir araçtır. Renklerin de ayrı bir ifadesi vardır. Beyaz renk sevgiyi, temizliği, kırmızı aşkı, muhabbeti, siyah üzüntüyü ümitsizliği ifade eder.

Kullanılacak ipliğin inceliği çok önemlidir. İncelik çorabın değerini artırır. Bu nedenle iplik hazırlama büyük bir özen ister. Üçem hazırlanan iplik çorap örmede kullanılan en makbul ipliktir. Çok ince yün ipliği ile örülen yüzükten geçme çoraplar genç kızların çeyizinde önemli bir yer tutar. Burunları renkli motiflerle süslü yüzükten geçme çoraplar damat çorabı olarak genç kızlar tarafından büyük bir özenle örülür.

Van ve yöresinde örülen çoraplar natürel renklerle ve renkli motiflerle süslü olmak üzere iki türlüdür. Kadınların ve genç kızların giydikleri çoraplar tamamı renkli motiflerle süslü çoraplardır. Erkek çoraplarının ise sadece burun ve taban kısımları renkli desenlerdir. Erkek çorapları genellikle uzun konçlu, boğazları lastikli ya da lastiksiz düz örülür. Konçların kenarlarına biritler yapılır, içinden bağcık geçirilmek sureti ile bağlanır. Kadınların ve kızlarının giydikleri çoraplar kısa boğazlı ve lastiklidir.
Çoraplar ya konçtan başlanıp burun kısmında tamamlanır ya da burundan başlanarak konçta tamamlanır. Her iki şekilde de beş şişle örülen çoraplar dikişsizdir.

Çorap örme ve kullanma geleneği şehirde de görülür. Günümüzde hala büyük bir ustalıkla ve zevkle örülen çoraplar giyilmektedir. Ancak saf yün iplikten örülen çorapların yerini akrilik karışık renkli, desenlerle kısa konçlu çoraplar almıştır ve genç kızların çeyizlerinde önemli bir yer tutmaktadır.

KİLİM
Yöre insanının hayvancılıkla uğraşması dokuma malzemesinin yaygın olarak kullanılmasında etkili olmuştur. İnsanlar, ihtiyaçlarını karşılama amacı ile dokudukları kilimleri evlerinde yaygı, minder, yastık, hurç, erzak torbası, çuval, çocuk beşiği, barzol olarak kullanmıştır. Kullanılan atkı ve çözgü ipliği tamamen yün ipliğidir. Dokumasında doğal boyalarla boyadığı, teşisiyle eğirdi ipliği kullanmıştır. Kullanılan renkler lacivert, bordo, natural kahverengi ve Van beyazı denen kirli beyazdır (Naturel Beyaz).

Van ve yöresinde dokunan kilimlerde estetik güzelliğin yanında ilettiği mesaj çok daha önemlidir. İnsanımız ilmek ilmek, motif motif, duygularını, sevgisini, dile alamadığı, açıkça söyleyemediği aşkını, üzüntüsünü, beklentilerini kilimine işlemiştir.

Motiflerin tekrarından oluşan desenlerle süslü kilimlerin kenarlarında tek ya da çift sıralı bordürlere rastlanır. Kilimlerde kullanılan motiflerden birkaçı; kurt ayağı, akrep, çakmak, muhabbet kuşları, ip susması, koç boynuzu, kengöz, elibelinde, toplu koçbaşı, dikmeli susmadır. En fazla görülen kilimler ise: Gülsarya, Nehrek, Halit Begi, Şahneri, Lüleperdir.

GÜMÜŞ-SAVAT

Van'da gümüş işlemeciliği el sanatlarının önemli bir parçasını oluşturur. Bu nedenle takılar genellikle gümüştür. Kadınların kadife entarilerinin üstünden taktıkları boyunlarındaki altın Heb’ler evladiyeliktir. Yuvarlak altın topların oluşturduğu bu takı oğul evlendirildiğinde geline takılır, o da kendi gelinine, böylece devam eder.

Savatlı gümüş işlemeli kemerler de aynı şekilde evladiyelik kıymetli bir takıdır. Maddi durumu iyi olan ailelerde hemen hemen her geline takılan bir takıdır. Gerdanlıklar, kalınlı inceli bilezikler, yüzük, küpe ve saç bağları gümüştür. Eski altın takılara Heb'lerin dışında pek rastlanmaz.

Erkeklerin yeleklerinin üzerinden taktıkları köstekleri, tütün tabakaları ve ağızlıkları ile taktıkları yüzükleri de gümüştendir. Günlük kullanılan tabakalar büyükçe, kalın, özel günlerde kullanılan tabakalar ise ince biraz daha küçük üzeri daha fazla işlemelidir.

Savat; esas maddesi gümüş sülfür olan siyah bir minenin, gümüş bir levhanın önceden hazırlanmış bölümlerine kakılmasıyla gerçekleştirilen süsleme tekniğidir.
Gümüşçülük son yıllarda açılan gümüş atölyeleriyle Van'da gelişmiştir. Van'da üretilen gümüş takılar çeşitli illere ve ülkelere de gönderilmektedir. 

CEVİZ OYMACILIĞI

Bahçesaray ve Çatak ilçelerimizde yapılan ceviz oymacılığı, çeşitli türdeki kaplar, süs eşyaları, satranç takımı, biblolar vb. ürünler şeklinde son derece iyi bir işçilikle sunulmaktadır

KAYNAK:VAN VALİLİĞİ RESMİ SİTESİ